فعالیت چیزی فراتر از انسان است و تغییرات آب و هوا زندگی هزاران ساله رودخانه دجله در عراق را تهدید می کند.
بلایای طبیعی بی شماری در کشور 42 میلیونی عراق که منشأ تمدن و کشاورزی نیز محسوب می شود، رخ می دهد. از ماه آوریل، دمای هوا از 35 درجه سانتیگراد فراتر رفته و طوفان های شن لایه ای از نارنجی را روی مردم، حیوانات و ماشین ها پوشانده است.
بعد از آن تابستان، فصل جهنم عراقی ها فرا می رسد که دمای هوا به 50 درجه سانتیگراد می رسد و به دلیل افزایش فشار به شبکه، برق قطع می شود.
امروزه عراق به دلیل تأثیرات تغییرات آب و هوایی ناشی از خشکسالی، کاهش بارندگی، دمای بالا و تسریع بیابان زایی به یکی از پنج کشور آسیب پذیر جهان تبدیل شده است.
رودخانه دژاله تحت تاثیر کاهش بارندگی و سدهای ساخته شده در ترکیه، جایی که رودخانه سرچشمه می گیرد، قرار گرفته است.
خبرنگار خبرگزاری فرانسه در امتداد سواحل رودخانه، از سرچشمه عراقی در شمال تا جنوب، سفر کرد تا فاجعه ای را که ساکنان را مجبور به تغییر شیوه زندگی خود کرده است، برجسته کند.
سفر به رودخانه دجله از کوه های کردستان از تقاطع عراق، سوریه و ترکیه آغاز می شود. ساکنان اینجا با پرورش سیب زمینی و پرورش گوسفند امرار معاش می کنند.
ببو حسن دولماسا که 41 ساله از اهالی روستایی در منطقه فیش‌خابور در نزدیکی مرز ترکیه است، می‌گوید: زندگی ما به رودخانه بستگی دارد، کار و کشاورزی ما به آن بستگی دارد. اگر سطح آب کاهش یابد، کشاورزی و کل منطقه تحت تأثیر قرار می گیرد. وی توضیح می دهد: آب روز به روز در حال کاهش است.
اماکن عراقی و کشاورزان کرد در عراق، ترکیه را متهم می کنند که با نگه داشتن سدهای ساخته شده روی رودخانه قبل از رسیدن به عراق، آب را قطع کرده است.
آمار رسمی این موضوع را تایید می کند: سطح رودخانه دجله در ورودی ترکیه در سال جاری از 35 درصد میانگین مقداری که در 100 سال گذشته به عراق سرازیر شده است، تجاوز نمی کند.
هر چه آب بیشتر ذخیره شود، رودخانه کمتر جریان دارد. بغداد مرتباً از آنکارا می خواهد که آب بیشتری آزاد کند. در پاسخ، علی رضا، سفیر ترکیه در عراق، از مردم عراق خواست تا در ماه جولای از آب موجود به نحو احسن استفاده کنند. وی در توئیت خود اضافه کرد: آب در مقیاس وسیع در عراق هدر می رود.
کارشناسان حتی در مورد روش های آبیاری نیز موافق هستند: مانند زمان سومری ها، کشاورزان عراقی هنوز از روش غرق شدگی برای آبیاری مزارع خود استفاده می کنند که منجر به هدر رفتن آب زیادی می شود.
در برخی نقاط، رودخانه شبیه گودال های باران است. حوضچه‌های کوچک آب در امتداد رودخانه دیالی تمام آن چیزی است که از شاخه رودخانه دجله در مرکز عراق باقی مانده است.
به دلیل خشکسالی، امسال سطح زیر کشت در سراسر عراق به نصف کاهش یافته است. از آنجایی که در دیالی آب کافی وجود ندارد، تحمل نمی شود.
ابومهدی، کشاورز 42 ساله، گفت: باید کشاورزی را رها کنیم، خانه هایمان را مبلمان کنیم و ببینیم کجا می توانیم برویم. ما آواره جنگ بودیم (ایران و عراق در دهه 1980)، حالا به خاطر آب مهاجرت می کنیم، بدون آب آواره می شویم و هرگز نمی توانیم در این مناطق زندگی کنیم.
ابومهدی ادامه می دهد: برای حفر چاه به عمق 30 متر پول قرض کردم، اما کاملاً شکست خورد و توضیح می دهد که از آب شور حتی برای آبیاری و یا برای حیوانات هم نمی توان استفاده کرد.
بر اساس آنچه بانک جهانی در پایان سال 2021 هشدار داده است، تا سال 2050، افزایش یک درجه سانتیگراد دما و کاهش 10 درصدی بارندگی منجر به کاهش 20 درصدی آب شیرین موجود در عراق خواهد شد.
سازمان ملل متحد و چندین سازمان غیردولتی در ماه ژوئن هشدار دادند که کمبود آب، چالش های مداوم کشاورزی و امنیت غذایی محرک های واقعی مهاجرت از روستا به شهر در عراق هستند.
بر اساس گزارش منتشر شده از سوی سازمان بین المللی مهاجرت در ماه اوت، تا پایان مارس 2022 بیش از 3300 خانواده در استان های مرکزی و جنوبی کشور به دلیل عوامل اقلیمی آواره شده اند.
تابستان امسال سطح رودخانه دجله در بغداد به حدی پایین بود که خبرگزاری فرانسه از مردان جوانی که در وسط رودخانه والیبال بازی می کردند فیلمبرداری کرد.
وزارت منابع آب عراق می داند که دلیل این امر رسوبات است. از آنجایی که این رسوبات به دلیل نبود جریان آب دیگر به سمت جنوب تخلیه نمی شوند، در کف رودخانه جمع آوری شده و با فاضلاب مخلوط می شوند که جریان رودخانه را با مشکل مواجه می کند.
تا همین اواخر دولت ماشین آلات پمپاژ شن و ماسه از بستر رودخانه را فراهم می کرد، اما به دلیل کمبود منابع، اکثر پمپ ها از کار افتادند.
هاجر هادی، فعال محیط زیست، 28 ساله، می گوید که دولت و مردم نسبت به گستردگی این مشکل آگاهی ندارند.
این زن جوان در دانشگاه علوم زیستی تحصیل کرده و از سال 2015 با سازمان غیردولتی عراق سبز اقلیم به ویژه در باتلاق ها برای حفاظت از محیط زیست و حمایت از آسیب پذیرترین جمعیت همکاری می کند.
وی افزود: این ریزگردها و طوفان های گرد و غبار از جایی سرچشمه نمی گیرند، بلکه ناشی از افزایش بیابان زایی و کمبود فضای سبز است.
هاجر توضیح می دهد که کمبود آب در کشورهای همسایه منجر به افزایش خشکسالی و در نتیجه بیابان زایی می شود.
آخرین ایستگاه خبرنگار خبرگزاری فرانسه در راس البیشه بود. ملاعادل الرشید، کشاورز نارگیل 65 ساله، می گوید: به این نارگیل ها نگاه کنید، تشنه اند. آنها به آب نیاز دارند، آیا آنها را با فنجان آبیاری کنم؟ اب رود دجله و فرات تمام شد، آب شیرین نیست، دیگر حیاتی نیست.
ملا عادل الرشید از تانکرها آب شیرین خرید تا خود و حیواناتش آن را بنوشند. او می گوید که حتی حیوانات وحشی برای یافتن آب آشامیدنی به خانه های ساکنان می روند.
و می افزاید: دولت به من آب نمی دهد، من آب می خواهم، می خواهم زندگی کنم، می خواهم کشاورزی کنم، همانطور که اجدادم درخت خرما کاشتند و از آن بهره بردند.
